سیستم آبیاری کرتی

» سیستم آبیاری کرتی، یکی از روش‌های آبیاری سطحی می‌باشد.

واژه «کرت» به قطعات کوچک یا بزرگ اطلاق می‌شود که اطراف آن پشته محصور بوده و سطح آن کاملا مسطح و بدون شیب باشد.

حرکت آب داخل کرت به دلیل اختلاف بار آبی بین سطح آب در ابتدای کرت و سایر نقاط می‌باشد. اگر سطح کرت کاملا مسطح باشد، راندمان کاربرد آب در این سیستم بسیار بالا (حدود %۹۰) خواهد بود. هرچه جبهه آب در داخل کرت یکنواخت‌تر حرکت کند، راندمان الگوی توزیع آب بیشتر خواهد شد.

سطح زمین داخل کرت مسطح (فاقد شیب) می‌باشد. در نتیجه وقتی آب وارد کرت می‌شود ابتدا حالت غرقابی بوجود می‌آید و سپس با مرور زمان آب در خاک نفوذ خواهد کرد.

روش کرتی برای گیاهانی مناسب‌تر است که حالت غرقابی را تحمل کنند، اگر بخواهیم این روش را برای گیاهان ردیفی بکار بریم باید داخل کرت، جوی و پشته ایجاد کرده تا ریشه گیاهان روی پشته‌ها از تهویه کافی برخودار شوند. این روش آبیاری «کرتی- جویچه‌ای مسطح» نامیده می‌شود.

اگر بخواهیم در زمین‌های شیبدار از آبیاری کرتی استفاده کنیم، باید زمین به صورت نوارهای موازی تراس‌بندی شود که این روش «کرت‌های کنتوری» نامیده می‌شود.

این روش برای آبشویی املاح و نگهداری بارندگی‌ها در داخل کرت مناسب است.

اندازه کرت به عوامل متعددی بستگی دارد:

• شیب زمین

شیب زمین و اندازه کرت رابطه معکوس دارند، بدین ترتیب که با افزایش شیب باید اندازه کرت کوچکتر در نظر گرفته شود و یا روش تراس‌بندی به کار برده شود. اما اگر کرت مسطح باشد تا جایی که مقدار جریان و نوع خاک کار را محدود نکند، می‌توان اندازه کرت را بزرگ در نظر گرفت.

• بافت خاک

سرعت نفوذ آب در خاک‌های سبک (شنی) به مراتب بیشتر از خاک‌های سنگین (رسی) می‌باشد، به همین دلیل در خاک‌های شنی اندازه کرت‌ها کوچکتر و در خاک‌های رسی اندازه کرت‌ها بزرگتر گرفته می‌شود.

• مقدار جریان

مقدار جریان با اندازه کرت رابطه مستقیم دارد، بدین ترتیب با افزایش مقدار جریان می‌توان اندازه کرت را نیز بزرگتر در نظر گرفت.

• عمق آبیاری

برای افزایش عمق نفوذ آب لازم است زمان تماس طولانی باشد. در نتیجه اگر عمق آبیاری زیاد باشد می توان کرت‌ها را بزرگتر در نظر گرفت.

• اندازه مزرعه

در مزارع خیلی کوچک ممکن است تمام مزرعه یک کرت باشد ولی در مزارع بزرگ معمولا مزرعه به چند کرت تقسیم خواهد شد. در این رابطه به نوع خاک و عوامل دیگر نیز باید توجه داشت.

[alert type=”info”]اهداف آبیاری[/alert]

برای مثال:

جریانی معادل ۳ لیتر در ثانیه را در نظر بگیرید.

↵ اگر این جریان در یک خاک شنی وارد کرت شود، اندازه کرت ۲۰۰ متر مربع می‌تواند باشد.

↵ اگر این جریان در یک خاک رسی وارد کرت شود، اندازه کرت ۲۰۰۰متر مربع می‌تواند باشد.

• شیوه زراعت

اندازه کرت تابعی از نوع محصول و ماشین آلات کشاورزی نیز می‌باشد، گاهی ممکن است یک کرت کوچک برای آبیاری یک تک درخت استفاده شود.

در مزارع بزرگ و مکانیزه، عرض کرت باید چندین برابر عرض ماشین‌ها باشد.

• انتقال آب به کرت

انتقال آب به کرت به دو طریق کلی :

الف- روش مستقیم: این روش بهترین روش برای بیشتر محصولات و انواع خاک‌ها می‌باشد. در این روش در امتداد هر کرت یک کانال احداث شده و آب مستقیما از کانال وارد کرت می‌شود.

ب- روش آبشاری: این روش در زمین های شیبدار که تراس بندی شده اند اجرا می‌شود، بدین ترتیب که آب از کانال وارد کرت ابتدایی شده و سپس از هر کرت به کرت بعدی حرکت می‌کند، البته روش‌های مدیریتی مختلفی وجود دارد.

• شکل کرت

کرت ممکن است به صورت مربع، مستطیل، دایره، بیضی و حتی نوار‌های طولانی و بدون شیب باشد.

شکل کرت تابعی از شیب زمین می‌باشد:

اگر بتوان زمین را به طور اقتصادی کاملا تسطیح کرد تا هموار شود و یا اگر کرت شیب یکنواختی داشته باشد، می‌توان کرت‌ها را به صورت مربع مستطیل در نظر گرفت.

در آبیاری درختان میوه، می‌توان در اطراف هر درخت کرت‌های مربعی یا بیضی در نظر گرفت.

یکی از مشکلات اساسی در آبیاری کرتی تجمع آب در گودی‌های ایجاد شده در اطراف پشته‌های اطراف کرت می‌باشد.

• پشته‌ها

برای جلوگیری از خروج آب کرت، اطراف کرت با پشته‌هایی محصور می‌گردد، خصوصیات فیزیکی این پشته‌ها به عوامل زیر بستگی دارد:

• عمق آبیاری: با افزایش عمق آب آبیاری، ارتفاع پشته‌ها نیز باید افزایش داده شود.
• ارتفاع آزاد: برای اطمینان از عدم خروج آب از کرت، برای تعیین ارتفاع پشته‌ها ارتفاعی علاوه بر عمق آب آبیاری در نظر گرفته می‌شود که ارتفاع آزاد نامیده می‌شود.
• سرعت باد و ایجاد موج در سطح آب: با افزایش سرعت باد و خطر موج‌های شدیدتر در سطح آب داخل کرت، باید ارتفاع پشته‌ها افزایش داده شود.
• ماشین‌های کشاورزی: عرض پشته‌ها باید طوری در نظر گرفته شود که حرکت ماشین آلاتی که در مزرعه مورد نظر به کاربرده می شوند، با اخلال مواجه نشود.

معایب آبیاری کرتی

• نیاز به تسطیح دقیق اراضی
• اخلال در حرکت ماشین آلات سنگین
• امکان بیشتر کاشت گیاهان دارای ریشه عمیق و مقاوم به حالت غرقابی
• ایجاد سله در خاک
• خطر فرسایش در کرت‌های شیبدار (روش‌های آبشاری)
• عدم زهکشی طبیعی مناسب در کرت‌های هموار
• امکان خطاهای احتمالی طراحی در اثر تنوع خاک کرت