اثرات زیست محیطی سیستم های زهکشی

اثرات زیست محیطی سیستم های زهکشی
۴.۵/۵ - (۴ امتیاز)

اثرات زیست محیطی سیستم های زهکشی

اجرای پروژه ها بدون در نظرگرفتن اثرات زیست محیطی، بدون شک مشکلاتی را فراهم می کند، در این صورت ارزیابی زیست محیطی پروژه ها (EIA) یکی از روش های مهم در دستیابی توسعه پایدار و یکی از ابزارهای مدیریتی و برنامه ریزی و تصمیم گیری می باشد. هرگونه توسعه پایدار نیازمند بهره برداری و استفاده از منابع طبیعی بوده لذا ضروری است که ابعاد زیست محیطی با دقت بیشتر بررسی و ارزیابی شود.

طرح های آبیاری و زهکشی از جمله عملیات هایی هستند که شرایط طبیعی و زیست محیطی را تحت تاثیر قرار می دهند. پس باید یک تعادل مناسب بین طرح های آبیاری و زیست محیطی ایجاد نمود، زیرا با نادیده گرفتن اثرات زیست محیطی، طرح های آبیاری و زهکشی باعث بروز مشکلاتی از جمله تخریب محیط زیست، بالا آمدن سطح آب زیرزمینی و ایجاد اراضی ماندابی می شود که این امر در طول زمان به دلیل افت شدید سطح سفره آب زیرزمینی، افزایش آلودگی به علت نفوذ زه آب و آب های شور­ ، تولیدات کشاورزی را کاهش می دهد.

در بررسی اثرات زیست محیطی طرح های آبیاری و زهکشی، دو موضوع باید مد نظر قرار گیرد که عبارتند از:

۱-اثرات پروژه بر روی محیط زیست

۲- اثرات عوامل خارجی بر روی پروژه

از جمله مسائل زیست محیطی ناشی از سیستم های آبیاری و زهکشی ناپایدار و همچنین تمهیدات مناسب جهت بهبود آن ها در ادامه ذکر شده است:

مساله: تخریب اراضی تحت آبیاری

-شوری

-قلیائیت

-باتلاقی شدن

-اسیدی شدن خاک

روش های بهبود: 

-توسعه و بهبود بهره برداری از سیستم آبیاری و زهکشی به منظور تامین تقاضا از نظر میزان و زمان.

-فراهم نمودن سیستم زهکشی شامل هدایت و تخلیه آب در حوضچه های تبخیری یا دریا، در مواردی که کیفیت آب رودخانه به شدت تحت تاثیر جریان زهکشی آسیب می بیند.

-برقراری یا اصلاح ساختار مدیریت آبیاری به منظور اطمینان از کسب درآمد کافی برای نگهداری سیستم آبیاری و زهکشی.

-تجزیه خاک و پایش تغییرات حاصله به صورتی که امکان شناخت مسائل بالقوه و نحوه مدیریت آنها فراهم گردد.

 

مساله: زوال شرایط اجتماعی – اقتصادی 

-افزایش و گسترش امراض مرتبط با آب

-افزایش عدم برابری

-تضعیف ساخت جوامع

روش های بهبود: 

-بهبود مدیریت آبیاری و زهکشی به منظور جلوگیری از گسترش امراض.

-توسعه تسهیلات و امکانات بهداشتی.

-فراهم آوردن پول و وقت کافی برای مشارکت وسیع مردم به منظور اطمینان از بهینه سازی برنامه ها، ملحوظ شدن تمامی جوامع مورد نظر.

-لحاظ نمودن خدمات مالی و برنامه های ترویج کشاورزی در تلفیق با تغییرات پیشنهادی در آبیاری و زهکشی

بخوانید  منابع آزمون کارشناسی ارشد علوم و مهندسی آب

 

مساله: کیفیت پایین آب

-کاهش کیفیت آب آبیاری

-ایجاد مشکلات کیفیت آب برای مصرف کنندگان پایین دست ناشی از کیفیت آب برگشتی آبیاری

روش های بهبود: 

-تعریف و اجبار برای تامین سطوح مشخصی از کیفیت آب برگشتی

-کنترل توسعه صنایع

-تعیین اراضی مشخص برای تخلیه آب های شور، ساخت مجرای جداگانه برای تخلیه آب های شور

-آموزش خطرات ناشی از آلودگی های فاظلاب و سموم کشاورزی.

 

مساله: تخریب شرایط اکولوژیکی یا زیست بومی

-کاهش تنوع زیستی در محدوده پروژه

-آسیب به بوم زیست پایین دست به لحاظ کاهش کمیت و کیفیت آب

روش های بهبود: 

-تعریف نیازهای اکولوژیکی

-بهره برداری از سدها به صورتی که نیازهای پایین دست تامین گردد و همچنین تشویق برای توسعه حیات وحش در اطراف مخازن

-تخصیص اراضی ( به صورت قانونی و تحت حمایت ارگان های حفاظتی ) به عنوان سیلاب دشت ها، تالاب ها، آبخیزها، تخلیه گاه آب زهکشی و مجرای عبور رودخانه

 

مساله: تهی سازی آب زیرزمینی

-خشک شدن آب چاه های شرب و آبیاری

-نفوذ آب شور به سفره در سواحل

-کاهش جریان پایه / تالاب ها

روش های بهبود: 

-تعریف و اجرای قوانین در رابطه با برداشت آب زیرزمینی

-رفتار سنجی سطح آب زیرزمینی

-تعدیل آب بهای برداشت از منابع آب زیرزمینی

در زیر به تشریح برخی از اثرات مثبت و منفی سیستم های زهکشی می پردازیم:

زهکشی و رژیم جریان آب

زهکشی سبب افزایش سرعت تخلیه آب شده و این فرآیند با جریان طبیعی مغایرت دارد و سبب تغییر در هیدروگراف جریان اراضی زهکش شده می شود که بسته به نوع سیستم زهکشی و امکان ذخیره سازی آب در مخازن، جریان آب در آبراهه ممکن است افزایش یا کاهش پیدا کند. برای مثال زهکش های سطحی سبب افزایش جریان و زهکش های زیرزمینی سبب کاهش دبی جریان در آبراهه ها می شود.

جریان آب در پایین دست با لایروبی زهکش های اصلی و یا تغییر در ابعاد کانال ها تغییر می کند. در بعضی موارد ممکن است خطر بروز سیل در مناطق پایین دست را افزایش داده، شرایط اکولوژی منطقه را تغییر و بر حق آبه های پایین دست به لحاظ کیفی و کمی تاثیر بگذارد. همچنین اثرات منفی بر پوشش گیاهی و جانوری موجودات پایین دست اراضی زهکشی شده نیز از دیگر تاثیرات می باشد.

اثرات زیست محیطی سیستم های زهکشی

تاثیر زهکشی بر تالاب ها

تالاب ها به عنوان مخازنی که آب اضافی منطقه وارد آن می گردد، نقش مهمی در سیکل هیدرولوژی منطقه دارد و زیستگاه بسیاری از موجودات است. خشک کردن تالاب ها سبب افزایش دبی اوج سیلاب تا ۵۰ درصد می گردد، بنابراین زهکشی و به اصطلاح احیاء اراضی تالابی بر هیدرولوژی آب های زیرزمینی نیز موثر است. سطح آب زیرزمینی در مناطق اطراف تالاب نیز پایین آورده شود.

بخوانید  تشخیص سرقت ادبی مقاله انگلیسی و راهکار اصلاح آن

تالاب ها در بعضی شرایط سطح ایستابی را تغذیه کرده و باعث آبدار شدن چشمه ها و برخی آبراهه ها می گردند. به طور کلی با زهکشی تالاب ها رژیم هیدرولوژی منطقه تعادل خود را از دست داده و خشک شدن آن ها اکولوژی منطقه را نیز تغییر خواهد داد.

تاثیر زهکشی بر کیفیت آب

زه آب های شسته شده از خاک اراضی همراه با جریان زهکشی وارد رودخانه ها و تالاب ها می گردد. این زه آب ها حاوی مقادیر زیادی مواد غذایی است که از خاک شسته شده که وجود مقادیر زیادی از این مواد در آب سبب پدیده یوتریفیکاسیون یا غنی شدن آب از موادغذایی می شود که از اثرات این پدیده افزایش بیش از حد جلبک ها و فیتوپلانکتون ها در آب شده و حیات موجودات آبزی را به خطر می اندازد. 

وجود علف کش ها و آفت کش ها در زه آب باعث سمی شدن آب رودخانه یا… می شوند که زه آب ها به آن می ریزند. مواد آلاینده و شوری زه آب ها و تاثیر آن بر آب هایی که جریان زهکش به آن می ریزد از دیگر مسائلی است که اراضی زهکشی شده بوجود می آورد. علاوه بر این باید توجه داشت که اثر زهکشی بر آلودگی آب ها عمدتا به دلیل استفاده فراوان از مواد شیمیایی در کشاورزی ( Agrochemicals ) و ضایعات دامی است.

علاوه بر آلودگی از منابع غیر نقطه ای از منابع نقطه ای همچون دفع غیر کنترل شده و تصفیه نشده مواد آلاینده از مناطق مسکونی و صنعتی است که توسط اراضی زهکشی شده، خارج و وارد رودخانه ها یا دریاچه ها می شود، نیز آلاینده ها وارد آب می گردد.

تاثیر زهکشی بر بهداشت عمومی

وجود مانداب ها در هر مکانی موجب افزایش عوامل بیماری زا می شود، با زهکشی اراضی ماندابی می توان سبب سلامت و بهداشت عمومی جامعه شد.

به طور کلی ارزیابی و شناسایی و پیش بینی اثرات زیست محیطی یکی از روش های مقبول برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار است ، در این صورت با مدیریت صحیح در کاهش اثرات منفی و افزایش اثرات مثبت بر سیستم آبیاری ، زهکشی و محیط زیست می توان باعث توسعه و ایجاد فرصت مناسب برای اجرای طرح های آبیاری شد.

دیدگاه‌ها ۰
ارسال دیدگاه جدید