استخر ذخیره آب کشاورزی

استخر ذخیره آب کشاورزی
۳.۵/۵ - (۳۶ امتیاز)

ایران در منطقه نسبتا خشک از نظر اقلیمی واقع شده است و وجود استخرهای ذخیره آب جهت آبیاری مورد توجه کشاورزان قرار گرفته است. بیشترین کاربرد این استخرها استفاده جهت ذخیره مدت زمان مشخصی از حقابه قنات ها و چاه در ایامی که فصل آبیاری نیست و یا ذخیره آب باران و برف منطقه ای مورد استفاده قرار می گیرد تا در ماه های بعد بتوانند از آب ذخیره شده در استخر جهت برطرف سازی نیاز آبی خود در سیستم های آبیاری نوین تحت فشار و دیگر روش ها بهره گیرند.

استخر ذخیره آب کشاورزی

پوشش(عایق) کف استخرهای ذخیره آب

استخرهای خاکی کشاورزی و ذخیره آب یا پرورش ماهی، به خاطر نداشتن پوشش و عایق آببند در کف و دیواره، قادر به نگهداری تمام آب ذخیره شده نمی باشند و معمولاً مقداری قابل توجهی از آب ذخیره شده از کف و دیواره استخر خاکی نشت کرده و هدر می رود. برای جلوگیری از هدر رفت آب و حفظ این مایه حیات، اجرای پوشش و عایق بندی استخرهای خاکی حتماً لازم است. آب بندی کردن مخازن باعث کاهش قابل توجه تلفات آب و نیز کاهش هزینه های جانبی ناشی از خسارات نشت و زهکشی می شود.

از گذشته تا امروز از عایق های متنوع و گوناگونی برای جلوگیری از نفوذ آب به زمین و هدر رفت آن استفاده شده است. کاهگل نمودن کف و دیواره استخر آب، استفاده از سیمان، ایزوگام، سنگ و سیمان، دوغاب، آجرچینی، بتن مسلح و روش های مختلف و متنوع دیگر که بسته به شرایط منطقه ای و محل احداث منطقه استخر ذخیره آب و میزان بودجه تعیین شده، متفاوت است. امروزه روش های جدید آب بندی مانند استفاده از ژئوممبران ها به عنوان محصولی جدید، با کیفیت و ماندگاری بالا به عنوان روش جایگزین آب بندی های سنتی شناخته شده است.

انواع استخرهای ذخیره آب کشاورزی

استخر های ذخیره آب در انواع مختلفی قابل طراحی و اجرا است که هرکدام با توجه به شرایط محل احداث پروژه مانند ارتفاع محل و توپوگرافی، محدودیت های زمانی، نوع خاک و لایه های زیرین و محدودیت های مکانی محل (وجود نهال یا کانال آب حول پروژه) طراحی می شوند.

تقسیم بندی انواع  استخرهای ذخیره ای از نظر نحوه خاکبرداری

بر این اساس استخرها به سه نوع مدفون، نیمه مدفون و سطحی تقسیم می شوند.

استخر مدفون

در مناطقی که باد منطقه شدید و بادخیزند و لایه های خاک مناسب خاکبرداری است، بهتر است خاکبرداری با توجه به حجم مورد نیاز ذخیره آب در عمق انجام شود. در این استخرها لبه های استخر کمی بالاتر از سطح قرار می گیرد و خروج آب بوسیله سیستم های پمپاژ و کف کش ها انجام می گیرد و این روش متداول ترین نوع استخر است.

بخوانید  نگهداری سیستم های زهکشی

استخرهای نیمه مدفون

درمواردی که لایه های سطحی خاک نرم و مناسب خاکبرداری است ولی لایه های زیرین سنگی بوده یا مشکل بالا بودن سطح آب زیر سطحی وجود دارد، می توان از این روش استفاده نمود. در این روش خاکبرداری تا عمق معینی انجام می شود و خاک برداشته شده لبه های استخر را خاکریزی می کند. در این روش با توجه به ارتفاع سطح پروژه در قیاس با نواحی مجاور آن می توان از کف کش ها و یا لوله گذاری در کف جهت خروجی استفاده کرد.

استخرهای سطحی

در مناطقی که محدودیت های گفته شده در موارد قبل وجود ندارد و البته فضا کافی است، می توان استخر احداثی به شکل کامل روی سطح زمین احداث شود. در این روش خاکریزی روی سطح انجام شده اما قابل انجام برای عمق های بالا نیست. در این روش نیازی به وجود سیستم پمپی نبوده و جریان به وسیله فشار آب و به کمک جاذبه انجام می شود.

در دسته بندی دیگری و با توجه به مصالح استفاده شده در ساخت استخرها، آنها را به صورت زیر تقسیم بندی می کنند

-استخرهای بتنی مسلح و نیمه مسلح

-استخرهای خاکی با عایق ژئوممبران

-استخرهای آجری با روکش سیمان

-استخرهای سنگ و سیمان با عایق ایزوگام

از مرسوم ترین و کاربردی ترین استخرها، استخرهای خاکی  با ورق عایق ژئوممبران هستند. از ورق ژئوممبران برای پوشش انواع استخرهای خاکی و یا حتی سیمانی ذخیره آب کشاورزی، استخر دامداری و مرغداری و یا استخر پرورش ماهی استفاده می‌شود. در اصطلاح عامیانه به استخرها با پوشش ژئوممبران، استخر پلی اتیلن، استخر لاستیکی و یا استخر پلاستیکی هم گفته می شود.

 از مزایای این ورق های ژئوممبران می توان به موارد زیر اشاره کرد

-کاهش هزینه اجرای استخر ژئوممبران نسبت به استخرهای سنگی، آجری و یا سیمانی

-کاهش زمان پوشش‌دهی استخر با ورق ژئوممبران نسبت به استخرهای سیمانی و …

-نفوذ ناپذیری و عایق‌بندی بسیار بالای ورق ژئوممبران (تقریباً نفوذ ناپذیر)

-مقاومت بسیار بالای ورق ژئوممبران در برابر عوامل محیطی (مانند نور آفتاب، گرمای شدید هوا، یخ زدگی و …) و عوامل بیولوژیکی (خزه و جلبک)

نصب ورق ژئوممبران نیز بسیار سریعتر از سایر پوشش ها است. به طوری که در هر روز می توان در حدود ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ متر مربع از ورق  ژئوممبران را اجرا نمود. همچنین در استخرهای خاکی برای نصب ورق ژئوممبران به هیچ نوع پوشش یا زیرسازی خاصی احتیاج ندارد (به جز جاهایی که امکان پاره شدن ورق وجود دارد) و تنها خاک نرم غلطک خورده برای نصب ژئوممبران کفایت می کند، بنابراین هزینه احداث استخر آب خاکی با پوشش ژئوممبران بسیار به صرفه تر است.

بخوانید  کاربرد دریچه و انواع آن

مراحل احداث یک استخر کشاورزی

۱) نقشه برداری و طرح اولیه محل احداث پروژه

 در این مرحله ابتدا باید محل مناسب احداث استخر، میزان خاکبرداری یا خاکریزی، نزدیکی جریان ورودی به محل پروژه و قرار گیری استخر در محل مناسب زمین کشاورزی و باغی، حوضچه آرامش قبل از ورود جریان به استخر جهت پیشگیری از ورود آلودگی ها و زباله به استخر، طراحی لوله گذاری مناسب و بهینه برای مصارف سیستم تحت فشار و سایر طرح ها و نقشه برداری ها انجام گیرد.

 

 

۲) اجرای عملیات خاکبرداری و در صورت لزوم خاکریزی

 شکل و نحوه خاکبرداری در انواع استخر ها متفاوت است. در استخر های ژئوممبرانی بهترین روش، خاکبرداری شیبدار است. عملیات خاکبرداری باید توسط ماشین آلات خاکبرداری شود و شیب دهی بطور منظم در سطوح داده شود.

 

 

۳) تسطیح و مشخص کردن محل لوله گذاری خروجی و ورودی

 پس از انجام خاکبرداری، باید دیواره و کف استخر از سنگ های درشت و قلوه سنگ ها عاری شود، در تمامی استخرهای کشاورزی کف سازی یکی از بخش های اصلی اجراست. محل لوله های ورودی و خروجی در استخر باید مشخص شده و توسط ملات ریزی و دیگر تمهیدات حول آنها تقویت شده تا از فشار آب در سال های بعدی دچار مشکل نشود.

۴) خرید و نصب ورق ژئوممبران و ژئوتکستایل

در این مرحله از اجرای استخر کشاورزی با محاسبه متراژ ورق مورد نیاز استخر می توان نسبت به خرید ان اقدام کنید. وجود  تولید کنندگان متنوع در ایران می تواند خرید را برای بسیاری از کشاورزان و پیمانکاران عزیز گیج کننده و سخت کند که بهترین راه مشاوره با متخصصین این امر است.
در صورت وجود سنگریزه و نامناسب بودن خاک کف و دیواره ها جهت نصب مستقیم ژئوممبران، از ورقی جداکننده و موکت مانند به اسم ژئوتکستایل بر روی لایه خاک پهن می شود که مانع مناسبی برای جلوگیری از صدمه خوردن ورق ژئوممبران و افزایش طول عمر آن می شود.

استخر ذخیره آب کشاورزی

۵) فنس کشی و تامین امنیت

در این مرحله جهت امنیت پروژه باید بلافاصله پس از اجرای پروژه فنس کشی حول استخر انجام شود چرا که علاوه بر امنیت اشخاص، جوندگان و دیگر حیوانات می توانند دچار مشکل شوند و علاوه بر خسارت مالی احیانا خطر جانی نیز ایجاد شود.

۶) آبگیری اولیه استخر

 آبگیری اولیه استخر باید به صورت چند مرحله ای انجام گیرد و نهایتا بهتر است که حدود ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر از لبه استخر خالی از آب باشد.

استخر ذخیره آب کشاورزی

به طور کلی پذیرش تکنیک های جدید در ساخت و عایق بندی استخرهای کشاورزی، به ویژه در مناطقی مانند کشور ما بسیار کمک کننده خواهد بود.

 

دیدگاه‌ها ۰
ارسال دیدگاه جدید