مهندسی آب و گرایش های آن
شناخت و اطلاعات درباره ی هر رشته و گرایش های مربوط به آن از جمله مهمترین راه های انتخاب و ارتباط آن رشته با سایر رشته ها و برقراری پیوند بین علوم مختلف می باشد. در این بخش با علوم و مهندسی آب (مهندسی آب)، گرایش ها و محدوده فعالیت هرکدام از گرایش ها آشنا خواهیم شد.
علوم و مهندسی آب و چگونگی شکل گیری آن
رشته های دانشگاهی در هر زمانی باید به گونه ای بازنگری شوند تا با نیاز های روز جهانی به متخصصان در هر علمی هماهنگ باشند. با توجه به بحران آب جهانی و نیاز به مدیریت یکپارچه منابع آب، نیاز به علمی جهت بررسی همه جانبه آب است که طیف گسترده ای از مسائل مربوط به این عنصر حیاتی را در برگیرد .
در ایران نیز بحران آب تحت تاثیر چهار عامل اصلی تغییرات اقلیمی، مدیریت نا کارآمد، کشاورزی کم بازده و افزایش جمعیت و همچنین عوامل جانبی دیگر قرار گرفته و به دغدغه جدی تبدیل شده است. رشته علوم و مهندسی آب یک رشته میان رشته ای بوده که با ارتباط با سایر رشته ها به طور گسترده ای کلیه مسائل مربوط به آب را در بر می گیرد.
در سال های گذشته مسائل مربوط به آب تحت عنوان دو رشته کشاورزی-آب و عمران آب در مراکز دانشگاهی کشور تدریس می شد. طبق بازنگری های انجام شده و اهمیت موضوع وجود متخصصان در این رشته، با یکپارچه سازی و حذف هر دو رشته، رشته ای تحت عنوان علوم و مهندسی آب در سال ۹۱ در مقطع کارشناسی تعریف گردید. گستردگی این رشته دانشجویان را ملزم به یادگیری درس های سایر رشته ها از جمله فناوری اطلاعات، مهندسی صنایع، عمران، محیط زیست، کشاورزی، جغرافیا، اقتصاد و حقوق می کند. زمینه ارتقای مرتبه تحصیلی تا مقطع دکترای تخصصی در این رشته در کشور ایجاد شده است.
گرایش های رشته علوم و مهندسی آب
امکان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر از جمله مسائل مهم برای انتخاب هر رشته می باشد.
رشته علوم و مهندسی آب در مقاطع ارشد و دکترا دارای گرایش های زیر می باشند:
۱) آبیاری و زهکشی
۲) سازه های آبی
۳) منابع آب
۴) هواشناسی
چهار گرایش فوق در کشور جهت انتخاب افراد به منظور ادامه تحصیل در دسترس می باشد. گرایش های دیگری نیز در سایر دانشگاه های جهان در حال تدریس است. این گرایش ها به صورت مشترک با دیگر رشته ها می باشد به عنوان مثال:
– هیدروانفورماتیک
– مهندسی رودخانه و اکوسیستم های آبی
– مهندسی آثار و سازه های تاریخی آبی
– شاخه آب و حقوق
– شاخه آب و اقتصاد
این شاخه ها نیز احتمالا در آینده ای نزدیک به نظام آموزشی کشور جهت تربیت متخصصان در کلیه امور اضافه خواهد شد. در ذیل به معرفی هر کدام از این گرایش ها می پردازیم.
گرایش آبیاری و زهکشی
رشته آبیاری و زهکشی به طور تخصصی به منظور حفظ و بهره برداری مناسب از منابع آب کشور راه اندازی شده است. در واقع هدف از این رشته استفاده از آب در کشاورزی است. برای دستیابی به این هدف باید یک مهندس آب در زمینه هایی همچون هواشناسی، خاکشناسی، گیاه شناسی، چگونگی تنفس ریشه گیاه و چگونگی خارج ساختن آب اضافی از منطقه ریشه و همچنین درباره چگونگی استحصال آب و طریقه انتقال آن به محل های مصرف اطلاعات جامعی داشته باشد.
منابع و دروس آزمون تحصیلات تکمیلی
ریاضیات، آبیاری عمومی، زهکشی، رابطه آب و خاک، مکانیک سیالات
اهمیت رشته و بازار کار
با توجه به کمبود منابع آبی و نقش آب در کشاورزی، نیاز به وجود متخصصینی با دانش بالا در این رشته امری ضروری می باشد. فارغ التحصیلان در این رشته در مراکزی همچون وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، منابع طبیعی به عنوان مسئول پروژه و همچنین در مراکز آموزشی به عنوان مربی و در صورت ادامه تحصیل به عنوان استاد می توانند مشغول به کار شوند. تحقیق در زمینه های مختلف آبیاری و زهکشی و همچنین تحقیقات بررسی کیفیت آب و آلاینده های آب و چگونگی تصفیه آب و طرح های اجرایی در این زمینه ها می تواند از جمله مسئولیت هایی باشد که متخصصان این رشته قادر به انجام آن هستند.
گرایش سازه های آبی
این گرایش از جمله گرایش های مشترک آب و عمران می باشد که در زمینه تحلیل و طراحی سازه های آبی کاربرد دارد. این گرایش با مسائلی هچون سازه، محیط زیست و آب در ارتباط می باشد. این رشته در جهت حفظ و بهره برداری بهینه از منابع آبی کشور حیاتی می باشد. گرایش سازه های آبی به طور تخصصی به مطالعه و شناسایی عمیق شبکه انتقال و توزیع آب و سازه های وابسته به آن و مدیریت آن می پردازد.
منابع و دروس آزمون تحصیلات تکمیلی
ریاضیات، مکانیک خاک، هیدرولوژی، سازه های انتقال آب، هیدرولیک انهار و مکانیک سیالات
اهمیت رشته و بازار کار
فارغ التحصیلان در این گرایش می توانند به همکاری با سازمان های مسئول اجرای طرح های عمرانی و در زمینه های انتقال آب، ذخیره آب و همچنین سازمان هایی چون وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو، وزارت راه و شهرسازی و شهرداری ها بپردازند و یا به عنوان ناظر در پروژه های طراحی سازه های هیدرولیکی نظیر سدها، اسکله ها و کانال های آبرسانی فعالیت کنند. این رشته در اکثر کشور های جهان از جمله رشته های شاخص و مهم می باشد.
گرایش منابع آب
گرایش مدیریت منابع آب به منظور تربیت متخصصانی در زمینه های شناخت منابع آب، کنترل، بهسازی و انتقال آب و کیفیت منابع آبی تدوین شده است. این رشته در سه بخش هیدرولیک، هیدرولوژی و مدیریت و برنامه ریزی منابع آبی کاربرد دارد. کارهایی نظیر کشف منابع جدید آب، تأمین آب مورد نیاز و کارهایی از این قبیل، در حیطه کار مهندسین منابع آب خواهد بود.
منابع و دروس آزمون تحصیلات تکمیلی
ریاضیات، هیدرولیک و هیدرولیک انهار، هیدرولوژی آبهای سطحی و زیرزمینی، مدیریت منابع آب، آمار
اهمیت رشته و بازار کار
فارغ التحصیلان در گرایش منابع آب در مراحل مختلف پروژه های آبی اعم از طراحی، مدیریت و نظارت بر پروژه هایی همچون پروژه های منابع آب، آبرسانی و مهندسی رودخانه نقش دارند. همکاری با مهندسین مشاور مجری طرح های آبرسانی و سازمان های دولتی مانند وزارت نیرو و جهاد سازندگی از جمله حیطه های فعالیت فارغ التحصیلان این رشته می باشد.
گرایش هواشناسی
تغییرات اقلیمی جهان ازجمله نکاتی است که پیشبینی و کنترل پروژه های مختلف بر اساس این تغییرات مشکل می باشد. وجود متخصصانی جهت مطالعه مسائل آب و هوا و تاثیر عناصر و عوالم اقلیمی در فعالیت انسان و مسائل بهره برداری از زمین مثل کشاورزی ضروری می باشد. هواشناسی بر پایه اندازه گیری ها و دیده بانی هایی است که در ایستگاه های هواشناسی انجام می شود. هواشناسی در زمینه های مختلف از جمله کشاورزی، نظامی، حمل و نقل و … کاربرد زیادی دارد.
منابع و دروس آزمون تحصیلات تکمیلی
آمار، هواشناسی، هیدرولوژی، ریاضی و زبان تخصصی
اهمیت رشته و بازرار کار
فارغ التحصیلان در این گرایش علاوه بر فعالیت های پژوهشی و آموزشی در مراکز و دانشگاه ها می توانند به عنوان هواشناس در سازمان هایی مانند سازمان هواشناسی، منابع طبیعی، سازمان حفاظت محیط زیست، شیلات، جهاد کشاورزی و وزارت نیرو فعالیت کند.
امید است که با توسعه سایر گرایش ها در کشور راه برای ورود متخصصان در گرایش های دیگر و تعامل بیشتر با سایر رشته ها گشوده شود. امیدواریم که مطالب فوق در انتخاب مسیر آینده شغلی و تحصیلی شما کارگشا باشد.